Çocuklarda Aşırı Telefon Kullanımı: 10 Dakikalık Kriz Planı ve Ekran Süresi Yönetimi
Çocukların telefonda harcadığı sürenin artması; uyku, odak ve davranış düzenini zorlar. Bu rehber; kısa ve tutarlı kurallar, 10 dakikalık kriz planı ve öğretmen işbirliği ile ekran süresini sağlıklı sınırlara çekmek için pratik, kanıta dayalı adımlar sunar.
Neden Aşırı Telefon Kullanımı Olur?
Değişken ödül döngüsü: Kaydır-keşfet mekanikleri merak ve dopamini tetikler.
Rutin eksikliği: Ekran yerine geçecek net bir akış/alternatif yoksa cihaz “boşluğu doldurur”.
Sınır belirsizliği: Tutarsız kurallar çocukta pazarlık ve erteleme davranışını pekiştirir.
Belirtiler
Cihazı bırakırken kriz: Ağlama, öfke, “bir bölüm daha” pazarlığı.
Uyku sorunları: Geç yatma, sabah zor uyanma.
Odak/duygu regülasyonu: Hızlı sıkılma, sabırsızlık, ödevden kaçınma.
Sosyal geri çekilme: Oyun/park yerine ekrana yönelme.
Evde Temel Koruyucu Önlemler
Aile Ekran Sözleşmesi: Gün, saat, mekân ve içerik kuralları yazılı olsun; buzdolabına asın.
Ekransız Zaman-Mekânlar: Yemek masası, yatak odası, sabah ilk 30 dk, akşam son 1 saat.
Görsel Zamanlayıcı: Kum saati/geri sayım saati; “bitiyor” sinyali somutlaşır.
Yerine Koyma Kuralı: “Ekranı kapat” demek tek başına yetmez; hemen ardından alternatif aktiviteyi başlatın (lego, resim, kısa yürüyüş, top, mini görev).
20-20-20 Göz Kuralı: Her 20 dakikada bir, 20 saniye boyunca 6 metre uzağa bakış.
Ev Kapısında/Salon Ortasında “Telefon Krizi” İçin 10 Dakikalık Plan
Dakika 0–1: Sakin ton + tek cümle kural: “Zamanlayıcı bittiğinde telefonu öğretmene/rafımıza teslim ediyoruz.”
Dakika 1–2: Seçenekli teslim (kontrollü özgürlük): “Şimdi mi 30 saniye sonra mı teslim etmek istersin?”
Dakika 2–3: Görsel zamanlayıcıyı göster, 30 sn geri say.
Dakika 3–4: Teslim anı: “Harika, kuralı uyguladın.” Anında küçük pekiştireç (sticker/puan).
Dakika 4–6: Hemen alternatif başlat: 3 dakikalık mini oyun/lego görevi/atıştırmalık hazırlama.
Dakika 6–8: Duygu adlandırma kısa: “Zorlandın, normale dönüyor.”
Dakika 8–10: Günün ekran dışı planını hatırlat: “Park + ödev sonrası 20 dk video.”
Ana ilke: Kısa komut, kısa pazarlık, hızlı alternatif. Geri adım yok, açıklama uzunluğu 10–15 saniyeyi geçmesin.
Davranış Şekillendirme: 4 Adımlı Model
Bazal ölçüm: 3 gün süreyle gerçek ekran süresini not edin (saat/dakika).
Kademeli azaltma: Her 3 günde %10–15 düşürme (ör. 120 dk → 105 dk).
Jeton/puan ekonomisi: Ekransız etkinliklere puan; akşam tek, küçük ödül (hikâye seçimi, aile oyunu).
Yüksek risk saatleri için plan: Akşam yorgunluk, okuldan dönüş; bu saatlere önceden ekran dışı rutin yerleştirin.
Öğretmen/Okul İşbirliği Kontrol Listesi
Telefon park kutusu: Okul girişinde cihazlar tek noktada toplanır.
Ev ödevi formatı: Foto-ödev yerine kâğıt alternatifi veya sınırlı dijital görev.
Günlük geri bildirim şablonu: “Odak, etkinlik katılımı, arkadaş ilişkisi” 3 maddelik kısa not.
Medya okuryazarlığı saatleri: “İçerik nasıl seçilir?”, “Bildirim nasıl kapatılır?” mini atölye.
Yaygın Hatalar ve Düzeltmeler
Uzun pazarlık: 1 cümle kural + görsel zamanlayıcı, alternatifle bitir.
“Tamamen yasak” sarkacı: Kısa süreli işe yarar ama geri dönüşte aşırı tüketim olur; kademeli azalt.
Ceza odaklı yaklaşım: Davranış bittikten sonra sembolik ödül daha etkilidir.
Ebeveyn ekran modeli: Çocuklar gördüğünü kopyalar; yetişkin telefonu da “park alanına”.
1 Haftalık Mikro Plan
Pazartesi: Bazal ölçüm + Aile Ekran Sözleşmesi.
Salı: Zamanlayıcı + 10 dk kriz planı provası.
Çarşamba: Ekransız akşam rutini (yemek-oyun-kitap).
Perşembe: Jeton/puan sistemi başlar.
Cuma: Aile oyunu gecesi (ekransız).
Cumartesi: Dış mekân “görev avı” (hazine avı, park rotası).
Pazar: Haftalık gözden geçirme + bir sonraki haftaya %10 azaltım.
Hızlı Özet
Kuralı yaz, görünür kıl, tutarlı uygula.
10 dakikalık kriz planı ile kısa pazarlık + hızlı alternatif.
Kademeli azaltım + küçük pekiştireç en güvenilir yol.
Okul işbirliği ekran baskısını dengeler.
Detaylı bilgi ve randevu için Whatsapp hattımızdan bizimle iletişime geçebilirsiniz.